Jak uniknąć dodatkowego podatku w VAT?

Dodatkowe zobowiązanie w podatku od towarów i usług (VAT) stanowi sankcję podatkową za nieprawidłowe rozliczenie VAT ustaloną jako procent kwoty wadliwie ustalonego podatku (w wyniku zaniżenia VAT lub zawyżenia kwoty zwrotu. W dzisiejszym artykule opowiadam o tym, jak uniknąć dodatkowego podatku w VAT.

Pomimo, że przepisy zostały wprowadzone w 2017 r. to sposób ich stosowania  jest praktycznym zagadnieniem w toku sporu podatkowego. Problemów związanych z dodatkowym zobowiązaniem VAT nie uniknęły duże przedsiębiorstwa, jak i celebryci, którzy wdali się w spór z organami podatkowymi.

Temat dodatkowego zobowiązania podatkowego VAT na pewno niejednokrotnie pojawi się w przestrzeni medialnej zwłaszcza biorąc pod uwagę ostatnie wydarzenia i sprawę youtubera znanego jako ‘Budda’.

Czym jest dodatkowy podatek w VAT i kiedy się go stosuje?

Dodatkowe zobowiązanie VAT jest formą podatku (a nie grzywny lub częścią materii prawa karnego lub karno-skarbowego) ustalanego przez organy podatkowe w ściśle określonych przypadkach wymienionych w ustawie o VAT.

Zasadniczo Organ podatkowy może nałożyć dodatkowe zobowiązanie w VAT zwłaszcza gdy:

• została zaniżona kwota VAT do zapłaty wykazana w deklaracji podatkowej,
• została zawyżona kwota zwrotu podatku naliczonego lub kwota nadwyżki podatku naliczonego nad należnym zamiast wykazania kwoty podatku do zapłaty w deklaracji podatkowej,
• nie została złożona deklaracja podatkowa oraz nie został zapłacony podatek do organu podatkowego.

Co istotne, dodatkowe zobowiązanie VAT nie może być stosowane w przypadku błędów rachunkowych lub oczywistych omyłek (odmienną kwestią jest ustalenie czym jest błąd rachunkowy lub omyłka – i tu może rodzić się spór z Organem podatkowym).

Treść ww. zasad (wynikających wprost z ustawy o VAT) nie wyczerpuje całości okoliczności i przesłanek regulujących prawo do narzucenia ‘dodatkowego zobowiązania podatkowego w VAT’.

Podatek od towarów i usług (VAT) jest bowiem daniną zharmonizowaną na poziomie Unii Europejskiej i w toku stosowania przepisów należy wziąć pod uwagę dyrektywy, jak również acquis communautaire (wspólnotowy dorobek orzeczniczy – orzeczenia TSUE).

W związku z tym, w niektórych orzeczeniach polskich sądów administracyjnych pojawiały się wątpliwości co do zasadności nałożenia takiego podatku przez organy podatkowe niejako automatycznie.

W praktyce umożliwia to pewnego rodzaju polemikę z organem podatkowym w zakresie zasadności nałożenia dodatkowego zobowiązania VAT.

Najczęstsze błędy przy obliczaniu VAT, które prowadzą do sankcji

Nałożenie dodatkowego zobowiązania w podatku od towarów i usług (VAT) w praktyce może wynikać ze świadomych lub nieświadomych nadużyć w VAT takich jak:

• zastosowania błędnej stawki VAT na towary lub usługi (np. zastosowania zwolnienia w VAT przy transakcji sprzedaży nieruchomości w sytuacji gdy powinna być stawka 8 % lub 23 %, zastosowania stawki obniżonej 5 % na niektóre produkty gastronomiczne zamiast stawki wyższej – zwłaszcza jeżeli podatnik nie dysponuje wiążącą informacją stawkową potwierdzającą prawo do stawki obniżonej VAT)
• odliczenie VAT wynikającego z faktury zakupowej w sytuacji gdy zostaliśmy pozbawieni tego prawa np. z uwagi na nierzetelność naszego kontrahenta (np.  jeżeli nasz kontrahent w niektórych sytuacjach nie rozliczy podatku, bądź wykonanie usługi/dostawy towaru nie jest udokumentowane prawidłowo).

Jak fiskus oblicza dodatkowy podatek w VAT?

Aktualnie organy podatkowe duży zakres możliwości ustalenia dodatkowego zobowiązania w VAT. Zwrócić należy, iż przepis art. 112b ust. 1 ustawy o VAT (regulujący prawo do nałożenia sankcyjnego podatku) wskazuje, iż wysokość dodatkowego zobowiązania VAT wynosi do 30 % kwoty zaniżenia VAT (lub zawyżenia kwoty podatku naliczonego).

Słowem kluczowym jest ‘do 30 %’ kwoty podatku (podstawowego wynikającego z przepisów ustawy o VAT). Oznacza to, iż Organ podatkowy może:

1. Odstąpić od nałożenia dodatkowego zobowiązania VAT,
2. Nałożyć dodatkowe zobowiązanie VAT w wysokości mniejszej niż 30 % (np. w wysokości 5 % lub 10 %).

Jednakże, organy podatkowe mają tendencję do narzucania maksymalnej kwoty (30 %) dodatkowego zobowiązania podatkowego.

I w tym miejscu jest zaczyna się rola prawnika podatkowego (doradcy podatkowego, adwokata), który wykorzystując sztukę argumentacji i negocjacji powinien podnieść takie okoliczności, które przesądzałyby o niezasadności ww. sankcyjnego podatku lub o jego radykalnym obniżeniu.

Istotne jest, iż sądy administracyjne niejednokrotnie wskazują organom podatkowym niezasadność nałożonej kwoty np. wskazując iż zachowanie podatnika raczej uzasadnia niższy procent niż maksymalną kwotę dodatkowego zobowiązania podatkowego.

W praktyce zatem jest możliwe obniżenie kwoty dodatkowego podatku bezpośrednio przed Organem podatkowym lub przed Sądem.

Istotne są również przypadki w których Organ podatkowy ma prawo do nałożenia 100 % dodatkowego zobowiązania w VAT, co oznacza że nasz podatek się faktycznie dubluje. Prawo do nałożenia dodatkowego zobowiązania VAT istnieje w przypadku gdy:

• Faktura została wystawiona przez podmiot nieistniejący,
• Faktura stwierdza czynności, które nie zostały dokonane,
• Faktura podaje kwoty niezgodne z rzeczywistością,
• Faktura potwierdza czynności bezwzględnie nieważne.

W ww. aspekcie należy zwrócić uwagę, iż ciężar dowodu w takich przypadkach spoczywa na Organie podatkowym i musi on udowodnić zaistnienie jednej ze wskazanych okoliczności (a nie np. oprzeć się na przypuszczeniach, poszlakach etc.).

Korekta deklaracji VAT – sposób na uniknięcie dodatkowego podatku

Nałożenie dodatkowego zobowiązania VAT nie ma zastosowania do przypadków w których podatnik dokona korekty deklaracji podatkowej przed wszczęciem kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej lub postępowania podatkowego. Innymi słowy, jeżeli dokonujemy weryfikacji własnych rozliczeń i sami zauważymy błąd w rozliczeniach podatkowych, wówczas nie ma problemu – dodatkowy VAT nam nie grodzi.

Jednakże, skorygowanie deklaracji VAT jest umożliwia obniżenie kwoty maksymalnej (z 30 % do 20 % lub 15 %) dodatkowego zobowiązania w VAT. Kwota ta powinna być jednoznacznie niższa np.

1. Do 20 % kwoty zaniżonego podatku – jeżeli po kontroli podatkowej lub celno-skarbowej zostanie złożona skuteczna korekta i najpóźniej w dniu złożenia tej deklaracji  zostanie zapłacony podatek w całości.
2. Do 15 % kwoty zaniżonego podatku – jeżeli w terminie 14 dni od wszczęcia kontroli celno-skarbowej podatnik skutecznie skorygował deklarację w zakresie objętym tą kontrolą (zgodnie ze wskazaniami organu podatkowego) i najpóźniej w dniu złożenia tej deklaracji  zostanie zapłacony podatek w całości.

Dokumentacja VAT a kontrole fiskusa: Jak uniknąć problemów? Prewencyjne działania w firmie, aby zapobiec sankcyjnemu podatkowi VAT

Ryzyko związane z dodatkowym sankcyjnym podatkiem w podatku od towarów i usług (VAT) jest zależne od podejmowanych działań przed ewentualną kontrolą podatkową lub kontrolą celno-skarbową. Na gruncie systemu VAT funkcjonuje pojęcie tzw. należytej staranności. 

Pojęcie należytej staranności można ująć jako zestaw czynności, które powinien wykonać podatnik, a które następnie będą rozpatrywane przez organy podatkowe weryfikujące sposób rozliczeń VAT. Zachowanie należytej staranności jest kluczowym czynnikiem w odniesieniu do transakcji zawieranych z kontrahentem. Niekiedy to zachowanie lub brak należytej staranności przesądza o prawidłowym przebiegu transakcji w VAT, tj. o zachowaniu lub pozbawieniu prawa do odliczenia. 

W konsekwencji ma również wpływ na nałożenie lub zaniechanie nałożenia dodatkowego zobowiązania VAT.

W związku z tym, Ministerstwo Finansów opracowało tzw. „Metodykę w zakresie oceny dochowania należytej staranności przez nabywców towarów w transakcjach krajowych”, która ma na celu pomóc rozpoznać podatnikom kluczowe prawidłowe wzorce postępowania przy zawieraniu transakcji. 

Niemniej jednak, w oparciu o ww. metodykę i specyfikę własnej branży możliwe jest podjęcie realnych kroków i działań mających na celu ochronę transakcji (np. zakupowych z poszczególnymi kontrahentami).

Jednym z takich działań jest opracowanie i zaimplementowanie procedury należytej staranności VAT dla celów własnego przedsiębiorstwa.

Procedura ma na celu zapewnienie działań prewencyjnych w naszej firmie – w momencie dokonywania transakcji, co stanowi swoistą realną obronę w razie podjęcia przez organy kontroli podatkowej lub celno-skarbowej.

Jakie są możliwości obrony przed dodatkowymi sankcjami w VAT?

W ww. aspekcie każdorazowa sprawa wymaga zindywidualizowanej oceny co do tego czy nałożenie dodatkowego zobowiązania VAT jest zasadne i w jakiej wysokości według zasady miarkowania wymiaru sankcyjnego podatku (zasady proporcjonalności).

Ewentualna obrona przed podatkiem sankcyjnym może nastąpić:

1. Prewencyjnie – poprzez zaimplementowanie w naszym przedsiębiorstwie zindywidualizowanej procedury należytej staranności VAT,
2. Na etapie kontrolnym – poprzez dokonanie stosownej korekty deklaracji,
3. Na etapie sporu podatkowego – poprzez uzasadnienie kwoty dodatkowego zobowiązania w procencie niższym, aniżeli kwota ustawowo maksymalna (przed Sądem lub Organem podatkowym).

Najczęściej zadawane pytania w kontekście unikania dodatkowego podatku VAT

– Jak zmniejszyć podatek VAT?

Podatku VAT zasadniczo nie da się legalnie zoptymalizować. W ww. zakresie jest skuteczne podjęcie działań na etapie zawierania transakcji o charakterze prewencyjnym np. poprzez opracowanie i wdrożenie procedury należytej staranności VAT.

– Kiedy powstaje zobowiązanie podatkowe w VAT?

Zobowiązanie podatkowe VAT powstaje na podstawie dokonania czynności opodatkowanych przez czynnego podatnika VAT. Z kolei, dodatkowe zobowiązanie VAT jest sankcyjnym podatkiem mającym na celu nałożenie dodatkowej daniny na nierzetelnych podatników.

– Po jakim czasie przedawnia się podatek VAT?

Zgodnie z przepisem art. 70 §1 Ordynacji Podatkowej, zobowiązanie podatkowe (w tym podatek od towarów i usług), przedawnia się z upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. 

Jak mogę Ci pomóc?

Jako doradca podatkowy mogę pomóc Ci:

1. Na etapie kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej lub postępowania podatkowego (sporu podatkowego),
2. Na etapie podejmowania pierwszych czynności z kontrahentem (wsparcie w procesie weryfikacji kontrahentów),
3. Na etapie opracowania i wdrożenia procedury należytej staranności VAT w Twoim przedsiębiorstwie.

Michał Wasyl
doradca podatkowy

Obrazek pochodzi z Unsplash

***

Małżonkowie jako fundatorzy fundacji rodzinnej – skutki w podatku PIT

W interpretacjach podatkowych z dn. 25.06.2024 r. Dyrektor Krajowej Informacji zmienił stanowisko co do wypłaty świadczeń z fundacji rodzinnej, w sytuacji gdy fundatorami są małżonkowie. W poprzednio wydawanych interpretacjach podatkowych Dyrektor KIS uważał, że wypłata świadczenia z fundacji rodzinnej na rzecz małżonka może być opodatkowana.

Czy pomimo tego fundatorzy-małżonkowie są zabezpieczeni pod względem podatkowym?.. [Czytaj dalej…]